Anadolu'da Kurulan İkinci Dönem Türk Beylikleri
1243 Kösedağ Savaşı'nda yenilgi alan Anadolu Selçuklu Devleti'nin parçalanmasıyla Anadolu Türk siyasi birliği bozulmuş ve Anadolu'da çok sayıda Türk beyliği kurulmuştur:
Osmanoğulları Beyliği (1299-1922)
Osman Bey tarafından Söğüt ve Domaniç‘te kurulmuştur.
Karamanoğulları Beyliği (1256-1487)
Karamanoğulları, Oğuzların Avşar kolundandırlar.
Konya ve Karaman çevresinde beylik kurulmuştur.
Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmî dil ilan etmiştir (1277).
Germiyanoğulları Beyliği (1299-1429)
Kütahya çevresinde kurulmuştur.
Topraklarının bir kısmı çeyiz, bir kısmı miras yoluyla Osmanlı Devleti'ne geçmiştir.
Karesioğulları Beyliği (1304-1345)
Balıkesir ve çevresinde faaliyet göstermiştir.
Denizcilikte ilerlemiştir ve donanması vardır.
Osmanlı Devleti'nin aldığı ilk beylik Karesioğulları Beyliği olmuştur (1345).
Hamitoğulları Beyliği (1308-1426)
Isparta ve Eğirdir çevresinde faaliyet göstermiştir.
Osmanlı Devleti'ne topraklarının bir bölümünü satmıştır.
Aydınoğulları Beyliği (1308-1426)
Aydın ve İzmir çevresinde faaliyet göstermiştir.
Ege Denizi'nde Haçlılarla savaşmıştır.
Menteşeoğulları Beyliği (1261-1424)
Muğla ve çevresinde faaliyet göstermiştir.
Venediklerle savaşmıştır.
Candaroğulları Beyliği (1292-1461)
Kastamonu ve Sinop tarafından faaliyet göstermiştir.
Saruhanoğulları Beyliği (1313-1410)
Manisa çevresinde kurulmuştur.
Ramazanoğulları Beyliği (1353-1608)
Adana ve çeresinde faaliyet göstermiştir.
Mısır Seferi sırasında Osmanlı Devleti'ne bağlanıp (1516), sonraları Osmanlı topraklarına katılmıştır (1608).
Dulkadiroğulları Beyliği (1337-1515)
Elbistan ve Maraş çevresinde faaliyet göstermiştir.
Yavuz Sultan Selim Dönemi'nde Turnadağ Savaşı ile Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Devlet Yönetimi
•Anadolu Selçuklu Devleti’nde hükümdarlara Sultan unvanı verilmiştir.
•Melik unvanı taşıyan hükümdar oğulları illerin yönetiminden sorumlu tutulmuştur.
•Atabey adı verilen eğitmenler tarafından yetiştirilen meliklerin bağımsızlıklarını ilan etmelerini engellemek amacı ile yetkileri sınırlı tutulmuştur.
•Anadolu Selçuklu Devleti’nde ülke işleri Divanda görülmüş ve yürütülmüştür.
•Ülkenin hükümdar ailesinin ortak malı sayılması, taht kavgalarına ve parçalanmalara yol açmıştır.
Divan Çeşitleri
Niyâbet-i Saltanat Divanı:
Hükümdarın devlet merkezinden uzakta olduğu dönemlerde devlet işlerini yürüten kuruldur. Başkanlarına Naib denir
Divan-ı Arz:
Hassa askerlerinin masraflarını ve askerî malzemelerin kayıtlarını kontrol eden kuruldur.
Divan-ı Tuğra:
Devletin resmî yazışmalarını düzenleyen ve sultanın tuğrasını fermanlara çekmekle görevlendirilen kuruldur.
Divan-ı İşraf:
Askeriye ve adalet sisteminin denetlenmesinden sorumlu kuruldur.
Pervaneci Divanı:
Arazi defterlerindeki has ve dirliklerle ilgili kayıtların düzenlendiği kuruldur.
Divan-ı İstifa:
Maliye ile ilgili işlerin yürütüldüğü bu kurul, devlete ait gelir ve gider işlerine bakmaktadır.
Görevliler
Vezir-i Azam: Sultanın yardımcısı
Naip: Hükümdar vekili
Müstevfi: Mali işlerin sorumlusu
Pervaneci: Tımar dağıtımının ve toprak işlerinin sorumlusu
Emir-i Dad: Adalet işlerinin sorumlusu
Kadı-i Leşker: Askeri davaların sorumlusu
Reisül Bahr (Emir'ül Sevahil): Donanma sorumlusu
Ordu
Anadolu Selçuklu Devletinin askeri yapısı diğer kurumlarda olduğu gibi Büyük Selçuklu Devletinin etkisindedir.
•Türkmenler: Uçlarda sınırı koruyanlardır. Daima savaşa hazır durumdaydılar.
•İkta Ordusu: ikta topraklarının geliriyle oluşturuldu.
•Hassa Ordusu: Devşirme sistemi ile yetiştirilen, maaşlı merkez ordusudur.
•Yardımcı Kuvvetler: Bağlı beyliklerden savaş sırasında gönderilen kuvvetlerdir.
•Ücretli Askerler: Savaş zamanı geçici olarak görev yaparlardı (Bu yapılanma Büyük Selçuklularda yoktur.).
•Donanma: Anadolu Selçuklularında güçlü bir donanma bulunuyordu. Donanmanın başında Emirü'l Sevahil (Reis'ül Bahir) adlı görevli bulunuyordu.
Dil ve Edebiyat
Edebiyat; Halk Edebiyatı, Tasavvuf Edebiyatı ve Divan Edebiyatı olmak üzere üç gruba ayrılmıştır.
Battal Gazi Destan, halk edebiyatının önemli örneklerindendir (Danişmentlilere aittir).
Dede Korkut Hikayeleri XIV. yüzyılda yazıya geçirilen diğer önemli eserdir.
Tasavvuf edebiyatının en önemli ismi Mevlana dır. En büyük eseri Mesnevi'dir. Bunun dışında Mektubat, Divan-ı Kebir ve Fihi Mafih adlı eserleri de vardır.
Yunus Emre bu dönemin diğer önemli ismidir. Divan ve Risalet'ün Nushiye başlıca eserleridir.
Anadolu Selçukluları resmi dil olarak Farsçayı, bilim dili olarak Arapçayı kullanmışlardır.
Bilim ve Sanat
•Alâaddin Keykubat Dönemi’nde bilim ve sanat açısından en parlak dönem yaşanmıştır.
•Mimaride Orta Asya, İran ve Bizans etkileri görülmüştür.
•Yoğun olarak sosyal ve ticari amaçlı eserler yapılmıştır.
1243 Kösedağ Savaşı'nda yenilgi alan Anadolu Selçuklu Devleti'nin parçalanmasıyla Anadolu Türk siyasi birliği bozulmuş ve Anadolu'da çok sayıda Türk beyliği kurulmuştur:
Osmanoğulları Beyliği (1299-1922)
Osman Bey tarafından Söğüt ve Domaniç‘te kurulmuştur.
Karamanoğulları Beyliği (1256-1487)
Karamanoğulları, Oğuzların Avşar kolundandırlar.
Konya ve Karaman çevresinde beylik kurulmuştur.
Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmî dil ilan etmiştir (1277).
Germiyanoğulları Beyliği (1299-1429)
Kütahya çevresinde kurulmuştur.
Topraklarının bir kısmı çeyiz, bir kısmı miras yoluyla Osmanlı Devleti'ne geçmiştir.
Karesioğulları Beyliği (1304-1345)
Balıkesir ve çevresinde faaliyet göstermiştir.
Denizcilikte ilerlemiştir ve donanması vardır.
Osmanlı Devleti'nin aldığı ilk beylik Karesioğulları Beyliği olmuştur (1345).
Hamitoğulları Beyliği (1308-1426)
Isparta ve Eğirdir çevresinde faaliyet göstermiştir.
Osmanlı Devleti'ne topraklarının bir bölümünü satmıştır.
Aydınoğulları Beyliği (1308-1426)
Aydın ve İzmir çevresinde faaliyet göstermiştir.
Ege Denizi'nde Haçlılarla savaşmıştır.
Menteşeoğulları Beyliği (1261-1424)
Muğla ve çevresinde faaliyet göstermiştir.
Venediklerle savaşmıştır.
Candaroğulları Beyliği (1292-1461)
Kastamonu ve Sinop tarafından faaliyet göstermiştir.
Saruhanoğulları Beyliği (1313-1410)
Manisa çevresinde kurulmuştur.
Ramazanoğulları Beyliği (1353-1608)
Adana ve çeresinde faaliyet göstermiştir.
Mısır Seferi sırasında Osmanlı Devleti'ne bağlanıp (1516), sonraları Osmanlı topraklarına katılmıştır (1608).
Dulkadiroğulları Beyliği (1337-1515)
Elbistan ve Maraş çevresinde faaliyet göstermiştir.
Yavuz Sultan Selim Dönemi'nde Turnadağ Savaşı ile Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Devlet Yönetimi
•Anadolu Selçuklu Devleti’nde hükümdarlara Sultan unvanı verilmiştir.
•Melik unvanı taşıyan hükümdar oğulları illerin yönetiminden sorumlu tutulmuştur.
•Atabey adı verilen eğitmenler tarafından yetiştirilen meliklerin bağımsızlıklarını ilan etmelerini engellemek amacı ile yetkileri sınırlı tutulmuştur.
•Anadolu Selçuklu Devleti’nde ülke işleri Divanda görülmüş ve yürütülmüştür.
•Ülkenin hükümdar ailesinin ortak malı sayılması, taht kavgalarına ve parçalanmalara yol açmıştır.
Divan Çeşitleri
Niyâbet-i Saltanat Divanı:
Hükümdarın devlet merkezinden uzakta olduğu dönemlerde devlet işlerini yürüten kuruldur. Başkanlarına Naib denir
Divan-ı Arz:
Hassa askerlerinin masraflarını ve askerî malzemelerin kayıtlarını kontrol eden kuruldur.
Divan-ı Tuğra:
Devletin resmî yazışmalarını düzenleyen ve sultanın tuğrasını fermanlara çekmekle görevlendirilen kuruldur.
Divan-ı İşraf:
Askeriye ve adalet sisteminin denetlenmesinden sorumlu kuruldur.
Pervaneci Divanı:
Arazi defterlerindeki has ve dirliklerle ilgili kayıtların düzenlendiği kuruldur.
Divan-ı İstifa:
Maliye ile ilgili işlerin yürütüldüğü bu kurul, devlete ait gelir ve gider işlerine bakmaktadır.
Görevliler
Vezir-i Azam: Sultanın yardımcısı
Naip: Hükümdar vekili
Müstevfi: Mali işlerin sorumlusu
Pervaneci: Tımar dağıtımının ve toprak işlerinin sorumlusu
Emir-i Dad: Adalet işlerinin sorumlusu
Kadı-i Leşker: Askeri davaların sorumlusu
Reisül Bahr (Emir'ül Sevahil): Donanma sorumlusu
Ordu
Anadolu Selçuklu Devletinin askeri yapısı diğer kurumlarda olduğu gibi Büyük Selçuklu Devletinin etkisindedir.
•Türkmenler: Uçlarda sınırı koruyanlardır. Daima savaşa hazır durumdaydılar.
•İkta Ordusu: ikta topraklarının geliriyle oluşturuldu.
•Hassa Ordusu: Devşirme sistemi ile yetiştirilen, maaşlı merkez ordusudur.
•Yardımcı Kuvvetler: Bağlı beyliklerden savaş sırasında gönderilen kuvvetlerdir.
•Ücretli Askerler: Savaş zamanı geçici olarak görev yaparlardı (Bu yapılanma Büyük Selçuklularda yoktur.).
•Donanma: Anadolu Selçuklularında güçlü bir donanma bulunuyordu. Donanmanın başında Emirü'l Sevahil (Reis'ül Bahir) adlı görevli bulunuyordu.
Dil ve Edebiyat
Edebiyat; Halk Edebiyatı, Tasavvuf Edebiyatı ve Divan Edebiyatı olmak üzere üç gruba ayrılmıştır.
Battal Gazi Destan, halk edebiyatının önemli örneklerindendir (Danişmentlilere aittir).
Dede Korkut Hikayeleri XIV. yüzyılda yazıya geçirilen diğer önemli eserdir.
Tasavvuf edebiyatının en önemli ismi Mevlana dır. En büyük eseri Mesnevi'dir. Bunun dışında Mektubat, Divan-ı Kebir ve Fihi Mafih adlı eserleri de vardır.
Yunus Emre bu dönemin diğer önemli ismidir. Divan ve Risalet'ün Nushiye başlıca eserleridir.
Anadolu Selçukluları resmi dil olarak Farsçayı, bilim dili olarak Arapçayı kullanmışlardır.
Bilim ve Sanat
•Alâaddin Keykubat Dönemi’nde bilim ve sanat açısından en parlak dönem yaşanmıştır.
•Mimaride Orta Asya, İran ve Bizans etkileri görülmüştür.
•Yoğun olarak sosyal ve ticari amaçlı eserler yapılmıştır.
Anadolu Selçuklu Mimari Eserleri
•Konya ve Niğde - Alâaddin Camii
•Sivas ve Malatya - Ulu Camii
•Konya - Sahip Ata Camii
•Afyon - Ulu Camii
•Sivrihisar - Ulu Camii
•Beyşehir - Eşrefoğlu Camii
•Ayaş -Ulu Camii
•Niğde - Sungur Bey Camii
•Ankara - Arslanhane ve Ahi Evran Camii
•Konya - Erdemşah Mescidi, Küçük Karatay Mescidi, Taş Mescit , Sırçalı Mescit
•Akşehir - Güdük Minare Mescidi
•Konya - Karatay ve İnce Minareli Medresesi
•Kırşehir - Cacabey Medresesi
•Sivas - Şifaiye, Gök Medrese, Çifte Minareli Medrese
•Kayseri - Huand Hatun Medresesi, Çifte Medrese
•Tokat - Gök Medrese
Not: Anadolu’nun ilk medresesi Danişmentlerin kurduğu (Tokat- Niksar) Yağıbasan Medresesi’dir.
•Konya ve Niğde - Alâaddin Camii
•Sivas ve Malatya - Ulu Camii
•Konya - Sahip Ata Camii
•Afyon - Ulu Camii
•Sivrihisar - Ulu Camii
•Beyşehir - Eşrefoğlu Camii
•Ayaş -Ulu Camii
•Niğde - Sungur Bey Camii
•Ankara - Arslanhane ve Ahi Evran Camii
•Konya - Erdemşah Mescidi, Küçük Karatay Mescidi, Taş Mescit , Sırçalı Mescit
•Akşehir - Güdük Minare Mescidi
•Konya - Karatay ve İnce Minareli Medresesi
•Kırşehir - Cacabey Medresesi
•Sivas - Şifaiye, Gök Medrese, Çifte Minareli Medrese
•Kayseri - Huand Hatun Medresesi, Çifte Medrese
•Tokat - Gök Medrese
Not: Anadolu’nun ilk medresesi Danişmentlerin kurduğu (Tokat- Niksar) Yağıbasan Medresesi’dir.
Yorumlar
Yorum Gönder