Ana içeriğe atla

OSMANLI'YI KAHVEHANELER Mİ BİTİRDİ?





17. yüzyılda Avrupa ticaretinin getirdiği ve bugün bize önemsiz gözüken maddelerin yayılışı, ancak dikkatle bakıldığı zaman fark edilebilecek etkiler yaratmıştı. Bunların başında kahve gelir. Bir yüzyıl önce caiz olup olmadığı hararetle tartışılan, yasaklanan, uğrunda çok kişinin canını yitirdiği kahve, tütün, alkollü içkiler ve keyif verici maddelerin kullanılması serbestleşmiştir. Avrupa'da olduğu gibi, burada da devlet bunlardan hazinesine gelir sağlamanın tadını almıştır; hattâ ileride göreceğimiz gibi, bunlardan sağlanan gelirlerle geniş bir askerî reform (Nizam-ı Cedit) girişiminin finansmanına çıkılmıştır. Kahvenin serbestleşmesinin en devrimci sonucu, sayısız kahvehanenin açılması olmuştur. Günümüzde hemen hemen sönmüş olan eski kahvehanenin siyasal önemini, bugün bizim gözümüzde canlandırmamız biraz güçtür. 

Avrupa'da bile hükümetleri korkutan kahvehaneden korkmakta Osmanlı devletinin daha haklı endişeleri vardı. Osmanlı devleti tebaasının, yani reayanın camiden, mescitten, kiliseden başka gidecek, toplanacak yeri yoktu. Buralarda da sadece vaizleri dinlerlerdi. Askerleri ya kışlalarda ya da tımar bölgelerinde, kalelerde yaşarlar, çalışırlardı. Hemen hemen hiçbir kamu düşünü yuvası ve aracı yoktu. Böyle bir reayayı, çobana benzetilen bir padişah kendi adamlarıyla kolay güdebilirdi. 

Kahvehaneler, Osmanlı ülkelerinde, özellikle İstanbul'da cami ve mescidin yerini alan ilk siyasal dedikodu, hattâ fesat yuvalan oldular. Daha kötüsü, kahvehaneler ve meyhaneler reayanın uğrağı, eğlenme ya da dinlenme yeri olmaktan çok, hükümet için korkunç bir gücün, yeniçerilerin ve Bektaşîlerin ayaklanma karargâhları haline gelmiştir. 

Yüksek tabaka, Paris'e elçilikle giden Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin dönüşte getirdiği planlara göre yapılan köşklerin lâle bahçeleri arasında yeni bir dünyanın güzelliklerini ve zevkini tadar, kendilerini yeni bir düzen döneminin eşiğinde sanırlarken, devlet sorunları, Galata ve İstanbul kahvehanelerinde ve meyhanelerinde halktan ayırt edilemez duruma gelen yeniçeri askerleri arasında da tartışılacak kadar bir açıklık dönemi gelmiş bulunuyordu.

Avrupa'nın bile yeni bir aşamaya girmek üzere olduğu bu dönemde Osmanlı ülkelerinde ve tabiî olarak İstanbul'da yönetici tabaka düzeyinde olduğu kadar artık reâyâlıktan çıkmış olan halk tabakası arasında da yeni bir düşün ve tartışma havasının başladığını sanabiliriz. İslâmlık, Osmanlılık, gaza, savaş ve ahiret dünyalarının dışında yeni, maddî bir dünyanın varlığı duyuluyordu. Eski dünyaya ya sûfî neşesiyle ya da Bektaşî alaycılığı ile bakılıyor, gündelik
dünyaya olumsuz bir bakışla bakılmıyordu. Bu özellik, ihtiyat ve duraksama karışımı bir hava içinde başlayan ciddî düzeydeki arama ve yoklama girişimlerinin uygulanışının yazgısını da belirleyecekti.

KAYNAK: Türkiye'de Çağdaşlaşma, Niyazi Berkes, sayfa: 44

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

GÜNCEL TARİH DERSİ SLAYTLARI ve TYT KURS SLAYTLARI

SLAYTLARIMIZI İNCELEMEDEN KARAR VERMEYİN. 2023 GÜNCEL   ÖRNEK SLAYTLARIMIZ SAYFANIN ALTINDADIR. % 100 YENİ DERS KİTAPLARI İLE UYUMLU YENİ MÜFREDATA UYGUN HARİTA+ GÖRSEL   + TEST  + ÖZET AKILLI TAHTA İLE % 100 UYUMLU OKUL İÇİN DERS SLAYTLARI (39 SLAYT ve  PDF)   TYT KURS SLAYTLARI (23 SLAYT ve PDF ) NOT: TYT KURS SLAYTLARI 2 FARKLI ŞEKİLDE HAZIRLANDI.  1. DOSYA ESKİ MÜFREDETA GÖRE KRONOLOJİK OLARAK HAZIRLANDI.  2. DOSYA GÜNCEL MÜFREDATA UYGUN OLARAK HAZIRLANDI. NASIL SATIN ALABİLİRİM? TOPLAM: 62 SLAYT /PDF =  300 TL Aşağıdaki iletişim kanallarından bize ulaşarak gerekli bilgileri alabilirsiniz. ÖRNEK SLAYTLARIMIZI İNCELEMEDEN KARAR VERMEYİN TARİH 9 ÖRNEK SUNU İNCELEMEK İÇİN TIKLA TARİH 10 ÖRNEK SUNU İNCELEMEK İÇİN TIKLA TYT KURS ÖRNEK SUNU İNCELEK İÇİN TIKLA TARİH 11 ÖRNEK SUNU İNCELEMEK İÇİN TIKLA  T.C İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK ÖRNEK SUNU İNCELEMEK İÇİN TIKLA ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ ÖRNEK SUNU İNCELEMEK İÇİN TIKLA TÜRK KÜLTÜR VE MEDENİYET TARİHİ ÖRNEK SUNU İNCELEMEK İÇİN TIKLA

YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ SLAYT

Bu sayfada sizler için hazırladığımız  tarih konu anlatım slaytlarına  yer verdik.Slaytlar yeni müfredata uygun olarak hazırlanmıştır.Y erleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi sunu su hazırlanırken yeni ders kitabından yararlanılmıştır.  Bu   tarih sunuları   öğrenci

DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ (1595-1774) SLAYT

Bu sayfada sizler için hazırladığımız  tarih konu anlatım slaytlarına  yer verdik.Slaytlar yeni müfredata uygun olarak hazırlanmıştır.    DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ