11. SINIF TARİH DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI (AÇIK UÇLU- KISA CEVAPLI)

 

1. ÜNİTE: DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

11.1.1. 1595-1700 yılları arasındaki süreçte meydana gelen başlıca siyasi gelişmeleri tarih şeridi ve haritalar üzerinde gösterir.

II. Viyana Kuşatması, Bucaş Antlaşması, Zitvatorok Antlaşması, Kasr-ı Şirin Antlaşması, Karlofça Antlaşması

Yukarıdaki 1595-1700 yılları arasındaki süreçte meydana gelen başlıca siyasi gelişmeleri kronolojik olarak sıralayınız.

1606 Zitvatorok Antlaşması

1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması

1672 Bucaş Antlaşması

1683 II. Viyana Kuşatması

1699 Karlofça Antlaşması

11.1.2. XVII. yüzyılda değişen siyasi rekabet içerisinde Osmanlı Devleti’nin izlediği politikaları açıklar.

XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin stratejik rakipleri kimlerdir?

Safeviler (İran), Avusturya, Lehistan, Rusya, Venedik ve Malta. (VARİLİM)

Mütekabiliyet nedir?

Milletlerarası hukukun temel prensiplerinden biridir. Genel olarak devletlerin birbirleriyle eşit egemenlik haklarına sahip olması demektir. Kısacası eşitlik, denklik anlamındadır.

Kanuni döneminde Avusturya ile imzalanan 1533 İstanbul Antlaşması’nın mütekabiliyet anlayışına ters olan maddesi hangisidir?

Avusturya arşidükü (kralı) Osmanlı sadrazamına denk sayılır.

Osmanlı Devleti-Avusturya arasında yapılan 1533 İstanbul Antlaşması 1606 Zitvatorok Antlaşması’nın maddelerini mütekabiliyet açısından karşılaştırınız.

1533 İstanbul Antlaşması ile;

Avusturya arşidükü (kralı) Osmanlı sadrazamına denk sayıldı.

Avusturya, her yıl Osmanlı Devleti’ne otuz bin altın vergi ödeyecek.

1606 Zitvatorok Antlaşması ile;

Avusturya arşidükü, protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayıldı.

Avusturya’nın her yıl Osmanlı Devleti’ne ödemek zorunda olduğu yıllık vergi kaldırıldı. Ancak Avusturya savaş tazminatı ödedi.

Avusturya arşidükünün Osmanlı padişahına denk sayılması siyasi üstünlüğün kaybına neden oldu. Bu durum aynı zamanda iki ülkenin diplomaside mütekabiliyet esaslarına göre eşit oldukları anlamına gelir.

 

1.2.2. XVII. Yüzyılda Osmanlı-Lehistan İlişkileri

XVII. Yüzyıl Osmanlı-Lehistan mücadelesinin temel nedenleri elerdir?

Ukrayna ve Eflâk-Boğdan üzerinde hakimiyet kurmak.

Lehistan’ın Osmanlı Devleti’nin Baltık Denizi’ne ulaşabileceği geçiş koridoru üzerinde bulunması.

II. Osman zamanında Lehistan ile 9 Ekim 1621’de imzalana Hotin Antlaşması’nın maddelerini yazınız.

Hotin Kalesi, Osmanlı Devleti’ne bağlı olan Boğdan’a bırakıldı.

Dinyester Nehri iki ülke arasında sınır sayıldı.

14 yaşında Osmanlı tahtına geçen ve Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmak isteyince öldürülen padişah kimdir?

Sultan II. Osman (Genç), saltanatı: 1618-1622

Sultan IV. Mehmed döneminde 18-23 Ekim 1672’de Lehistan ile imzalanan Bucaş Antlaşması’nın önemini yazınız.

Podolya Osmanlı Devleti’ne bırakıldı.

Osmanlı Devleti’nin batıda toprak kazandığı son antlaşma.

Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaştı.

1.2.3. XVII. Yüzyılda Osmanlı-Safevi İlişkileri

III. Murat Dönemi’nde Safeviler ile imzalana 1590 Ferhat Paşa Antlaşması’nın önemini yazınız.

Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştı.

17. Yüzyılda Safeviler ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan önemli antlaşmalar nelerdir?

1612 Nasuh Paşa Antlaşması

1618 Serav Antlaşması

1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması

 

 

 

Osmanlı Devleti’nin doğuda ilk toprak kaybettiği antlaşma hangisidir?

1612 Nasuh Paşa Antlaşması. Bu antlaşma ile Ferhat Paşa Antlaşması’nda Safevi Devleti’nden alınmış olan yerler geri verildi

 

Günümüzde geçerliliğini koruyan Türkiye-İran sınırı Safeviler ile yapılan hangi antlaşma ile ilk defa çizilmiştir?

 

IV. Murat Dönemi’nde imzalanan 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması

 

1.2.4. XVII. Yüzyılda Osmanlı-Venedik-Rus ve Avusturya İlişkileri

 

Sultan IV. Mehmet Dönemi’nde, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından 1669 yılında alınan Girit’in kuşatması 24 yıl sürdü. Bu durumun temel nedeni nedir?

Osmanlı donanmasının eski gücünde olmaması Girit’in alınmasını zorlaştırmıştır.

 

Osmanlı Devleti ile Ruslar arasında imzalanan ilk antlaşma nedir?

1681 Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması

Avusturya ile imzalana 1664 Vasvar Antlaşması’nın maddeleri nelerdir?

Uyvar ve Neograd Kaleleri Osmanlı Devleti’nin olacak.

Avusturya Erdel’in iç işlerine karışmayacak.

Avusturya, 200 bin kuruş savaş tazminatı ödeyecek.

 

IV. Mehmet döneminde 1683 II. Viyana Kuşatmasında başarılı olamayan ve idam edilen Osmanlı sadrazamı kimdir?

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

1683 II. Viyana Kuşatması sonrası Türkleri Avrupa’dan atmak amacıyla oluşturulan Kutsal İttifak’ta hangi devletler vardı?

Venedik, Avusturya, Rusya, Lehistan ve Malta

 

 

Kutsal İttifak devletleri ile yapılan savaş sonrası imzalanan 1699 Karlofça Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti nereleri kaybetti?

Temeşvar (Banat) hariç, bütün Macaristan ve Erdel Avusturya’ya verildi.

Ukrayna ve Podolya Lehistan’a verildi.

Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere verildi.

 

Kutsal İttifak devletleri ile yapılan savaş sonrası 1700 İstanbul Antlaşması ile Rusya hangi kazanımları elde etti?

Azak Kalesi Rusya’ya bırakıldı

Rusya İstanbul’da daimî elçi bulundurma hakkı elde etti.

1699 Karlofça Antlaşması’nı Osmanlı Devleti açısından değerlendiriniz

Osmanlı Devleti ilk kez müzakere ederek bir antlaşma imzaladı. Eski antlaşmalarda Şartları Osmanlı belirliyordu.

Osmanlı Devleti ilk kez masabaşı diplomasi ile tanıştı.

Osmanlı Devleti, tarihinde ilk kez bir antlaşma için arabulucu kullanmak zorunda kaldı. (İngiltere ve Hollanda)

Macaristan’daki Türk hâkimiyeti Temeşvar hariç sona erdi.

Avrupa Devleti ile aynı anda savaşacak güce sahip olmayan Osmanlı Devleti konjonktürel ittifaklar kurdu.

Osmanlı dış siyasetinde etkin bir konumda olan Fransa’nın yerini İngiltere ve Hollanda almaya başladı.

“Ehl-i kalem” unsurlar “ehl-i silah” unsurlara göre ön plana çıkmaya başladı.

 

11.1.3. Denizcilik faaliyetlerinin içdenizlerden okyanuslara taşınmasının dünya siyasetine ve ticaretine etkilerini analiz eder.

 

Coğrafi Keşiflerin başlamasında neler etkili oldu?

Avrupa’da pusulanın kullanılması

Yeni gemi yapım tekniklerinin öğrenilmesi

Avrupalıların Doğu’nun zenginliklerine ulaşma isteği

 

 

Coğrafi Keşiflerin sonuçları nelerdir?

Yeni kıtalar ve ticaret yolları keşfedildi.

Ticarette iç denizler önemini kaybetti. Okyanuslar önem kazandı.

Sömürgecilik faaliyetleri hız kazandı.

Sömürgecilikte İspanya ve Portekiz gibi ülkeler ön plana çıktı.

Değerli madenler Avrupa’ya taşındı.

 

Afrika kıtasının etrafını Ümit Burnu yoluyla dolanıp Hindistan’a giden doğu yolunu keşfeden millet kimlerdir?

Portekizliler

Çin’e, Avrupa’dan giden ilk ticari ve diplomatik elçileri gönderen millet kimdir?

Portekizliler

1580’de kurdukları Levant Company’i (Livınt Kampani-Doğu Akdeniz Ticaret Şirketi) sayesinde deniz ticaretinde adeta tekel hâline gelen devlet hangisidir?

İngiltere

‘’Üzerinde güneş batmayan imparatorluk” unvanına sahip olan ülke hangisidir?

İngiltere

Sıcak denizlere inmeyi amaçlayan hangi ülke Osmanlı topraklarına göz dikmiştir?

Rusya

XVIII. yüzyılda Karadeniz’de Osmanlı hâkimiyetini zayıflatan gelişmeler nelerdir?

1700 - İstanbul Antlaşması: Azak Kalesi Rusya’ya bırakıldı. Böylece Rusya ilk kez

Karadeniz’e inme fırsatı elde etti.

1720 - Osmanlı-Rus Ticaret Antlaşması: Rus tüccarlar, ilk defa, Osmanlı topraklarında serbest ticaret hakkını elde etti.

1770 - Çeşme Baskını: 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Ruslar Çeşme’de bulunan Osmanlı donanmasını yaktı.

1774 - Küçük Kaynarca Antlaşması: Kırım bağımsız oldu. Karadeniz Türk denizi olma özelliğini kaybetti. Rus tüccarlar, ilk defa kendi gemileri ile Karadeniz ve Akdeniz’de ticaret yapabilme ile Boğazlardan geçiş serbestliği de elde ettiler.

1783 - Osmanlı-Rus Ticaret Antlaşması: Rus tüccarlar, İngiliz ve Fransız tüccarlar ile aynı haklara sahip olacak ve Osmanlı Devleti’ne %3 gümrük vergisi verecekti.

1792 - Yaş Antlaşması: Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etti.

 

 

Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyeti güçlendiren gelişmeler nelerdir?

Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde, Mısır’ın Osmanlı hâkimiyetine girmesi,

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Rodos’un fethi ve Preveze Deniz Savaşı sonrasında Akdeniz âdeta bir Türk denizi hâline geldi.

Sultan II. Selim Dönemi’nde Kıbrıs’ın, Sultan IV. Mehmet Dönemi’nde ise Girit’in fethi

Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyeti zayıflatan gelişmeler nelerdir?

Coğrafi Keşifler: Coğrafi Keşifler sonucunda Akdeniz limanları önemini kaybederken Atlas Okyanusu’ndaki birçok liman önem kazandı.

1571 - İnebahtı Deniz Savaşı: Kıbrıs’ın Osmanlı Devleti tarafından fethi sonrası Avrupa devletleri, İnebahtı mevkisinde yapılan savaşta yaklaşık üç yüz parçalık Osmanlı donanmasını yaktı. Osmanlı Devleti bu savaşta kaybettiği yetenekli leventlerin yerini dolduramadı.

Kapitülasyonlar: Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak isteyen Osmanlı Devleti, bazı Avrupa ülkelerine kapitülasyonlar verdi. Ancak bu durum Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki etkinliklerinin artmasına, düşük gümrük vergileri yüzünden Osmanlı pazarlarına hâkim olmalarına ve Akdeniz’deki etkinliklerinin Osmanlı aleyhine gelişmesine neden oldu.

Bazı Avrupalı Devletlerin Akdeniz’e Yönelik Yayılmacı Politikaları: XVII. yüzyılda İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi ülkeler denizcilik alanında önemli gelişmeler gösterdiler.

Osmanlı Devleti hangi dönemlerde hangi tür gemiler kullandı?

Kuruluşundan XVII. yüzyılın ikinci yarısına kürekli gemiler (çektiri veya kadırga) kullandı.

XVII. yüzyılın ikinci yarısından XIX. yüzyılın ortalarına kadar yelkenli gemiler (kalyon) kullandılar.

XIX. yüzyılın ortasından son dönemlerine kadar geçen sürede buharlı gemiler kullandılar.

Osmanlı Devleti’nde Garp Ocakları olarak adlandırılan eyaletler nerelerdir?

Cezayir, Tunus, Trablusgarp

XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin genel politikası hakkında bilgi veriniz.

XVIII. yüzyıl başlarında, kaybettiği yerleri geri almak amacıyla Avusturya, Rusya, Venedik gibi ülkelerle savaştı.

Kaybettiği toprakları geri alamayacağını anlayınca savunma politikasına ağırlık verdi. Avrupa’ya karşı kendini üstün görme tutumunu değiştirdi.

Avrupa’daki gelişmeleri daha yakından izlemeye başladı.

Elindeki mevcut toprakları koruyabilmek için Avrupalı devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yararlanmak istedi.

Avrupalı devletlere birtakım ekonomik imtiyazlar tanıdı veya var olan imtiyazları genişletti.

Değişim ve diplomasi hız kazandı.

11.1.4. 1700-1774 yılları arasındaki süreçte Osmanlı Devleti’nin diğer devletlerle yürüttüğü rekabeti ve bu rekabette uyguladığı stratejileri analiz eder.

1703 Edirne Olayı hakkında bilgi veriniz.

Karlofça Antlaşması’nın imzalanmasından sonra Padişahı Sultan II. Mustafa, devlet işlerinden uzaklaşarak zamanının büyük bir bölümünü Edirne’de geçirmeye başladı.

Padişahın Edirne’yi yeniden başkent yapacağı yönünde söylentiler ortaya çıktı.

Yeniçeriler büyük bir isyan çıkararak Sultan II. Mustafa’yı tahttan indirip yerine Sultan

III. Ahmet’i tahta çıkardılar.

Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki ilk dostluk antlaşması hangisidir?

İran’ın Kafkasya’daki topraklarını kendi aralarında paylaştıkları 1724 İstanbul Antlaşması.

1746 yılında İran ile imzalanana hangi antlaşma ile Kasr-ı Şirin Antlaşmasının maddeleri genel olarak kabul edildi?

1746 Kerden Antlaşması

1718 Pasarofça Antlaşması’nın maddeleri nelerdir?

Mora Yarımadası Osmanlı Devleti’nde kaldı.

Kuzey Sırbistan, Belgrad, Banat ve Eflâk’ın batısı Avusturya’ya bırakıldı.

1711 Osmanlı- Rus savaşının temel nedeni nedir?

İsveç ile Rusya arasında 1709 yılında başlayan savaşta, İsveç Kralı XII. Şarl, I. Petro ile yaptığı Poltova Savaşı’nı kaybederek Osmanlı topraklarına sığınması ve Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya savaş ilan etmesi.

1711 Prut Savaşı sırasında Osmanlı Padişahı ve sadrazamı kimlerdi?

Osmanlı padişahı Sultan III. Ahmet,

Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa

1711 Prut Antlaşması’nın maddeleri nelerdir?

Azak Kalesi Osmanlı Devleti’ne geri verildi.

Rusya, İstanbul’da elçi bulunduramayacak.

Rusya, Lehistan’ın iç işlerine karışmayacak.

İsveç Kralı XII. Şarl ülkesine serbestçe dönebilecek.

 

1739 Belgrat Antlaşması hakkında bilgi veriniz.

Osmanlı Devleti’nin Avusturya ve Rusya ile yaptığı savaşları kazanması üzerine Fransa’nın arabuluculuğu ile Belgrat Antlaşmaları imzalandı.

I. Mahmut zamanında imzalanan bu antlaşma ile Avusturya, 1718 Pasarofça Antlaşması ile aldığı Belgrad’ı Osmanlı Devleti’ne geri verdi.

Rusya ile de ikinci bir Belgrat antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre:

Rusya, savaşta aldığı yerleri geri verecek, Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacaktı.

Azak Kalesi, yıkılması koşuluyla Rusya’ya bırakılacak.

Bu antlaşmalar sonrası Fransa’ya tanınan kapitülasyonlar sürekli hâle getirildi.

1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’nın maddelerini yazınız.

Kırım’a bağımsızlık olacak.

Kırım dinî açıdan Osmanlı halifesine bağlı olacak.

Rus ticaret gemileri Karadeniz ve Akdeniz’de serbestçe dolaşabilecek.

Rusya, İstanbul’da elçi bulundurabilecek.

Rusya, kapitülasyonlardan yararlanacak.

Rusya, Osmanlı yönetimindeki Ortodoksların haklarını koruyabilecek.

Rusya, bu savaşta ele geçirdiği Eflâk, Boğdan ve Besarabya’yı geri verecek.

Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödeyecek.

 

2. ÜNİTE: DEĞİŞİM ÇAĞINDA AVRUPA VE OSMANLI

11.2.1. Avrupa düşüncesinde meydana gelen değişimleri ve bunların etkilerini analiz eder.